در این برگه قصد داریم به معرفی قلاویز بپردازیم و انواع و کاربردهای آن را بررسی کنیم. پس با ما همراه باشید.
فهرست مطالب
1- قلاویز چیست؟
2- جنس و ابعاد قلاویز
3- انواع قلاویز
4- نحوه استفاده از قلاویز
5- کاربردهای قلاویز
1- قلاویز چیست؟
قلاویز نوعی ابزار برشی است که برای تمیز کردن و گسترش سوراخ‌ها در قطعات فلزی، چوبی و پلاستیکی استفاده می‌شود. این ابزار از یک ساقه و یک سری دندانه‌دار تشکیل شده‌است که به صورت مخروطی به سمت انتهایی تنگ می‌شود. سر دندانه دار این ابزار می‌تواند شامل چند دندانه باشد و در بعضی موارد می‌تواند دارای دندانه‌های منحصر به فردی باشد که برای کاربردهای خاصی طراحی شده‌اند.
2- جنس و ابعاد قلاویز
جنس و ابعاد‌قلاویز بسته به نوع کاربری و نوع مصالح قطعه کاری می‌تواند متفاوت باشد. این ابزار معمولاً از فولاد تندبر (High Speed Steel) با کیفیت بالا یا فولاد کربنی ساخته‌می‌شود که از مقاومت و دوام بالایی برخوردار است. برخی موارد این ابزار از کاربید تنگستن (Tungsten Carbide) ساخته‌می‌شود که دارای مقاومت بسیار بالایی در برابر سایش و خوردگی است.
در مورد اندازه و ابعاد این ابزار، باید گفت که همانطور که قبلاً گفته‌شد، ابعاد و اندازه‌های آن متفاوت بوده و بسته به نوع کاربری و نوع قطعه کاری مورد استفاده قرارمی‌گیرد. برای مثال، این ابزار در اندازه‌های مختلفی از 8/1 اینچ تا 6 اینچ و همچنین در اندازه‌های متریک از 3 میلیمتر تا 150 میلیمتر تولید می‌شود.
در مورد شکل و طراحی این ابزار باید گفت که معمولاً این ابزار به صورت مخروطی طراحی شده‌است و در سر دندانه‌دار آن تعدادی دندانه قرار دارد که در هنگام گسترش سوراخ، از مواد کاری خارج می‌شوند. برخی از این ابزارها دارای دندانه‌های خاصی هستند که برای کاربردهای خاصی طراحی شده‌اند. به طور کلی، برای استفاده بهینه از ابزار قلاویز باید به دقت ابعاد قطعه کاری را تعیین کرده و سپس ابزار مناسب را انتخاب کرد.
3- انواع قلاویز
انواع قلاویز بسته به نوع کاربری و نوع مصالح قطعه کاری می‌تواند متفاوت باشد. در ادامه به برخی از انواع رایج این ابزار اشاره می‌شود:
قلاویز دستی
قلاویز‌دستی شامل یک میله فلزی است که در یک سر آن دنده‌های حلقوی شکل وجود دارد و در سر دیگر آن دسته‌ای برای نگهداری و استفاده آسان قرار دارد. برای استفاده از قلاویز دستی، ابتدا با استفاده از دریل یا ابزار مشابه، یک سوراخ مناسب روی قطعه مورد نظر ایجاد می‌شود. سپس قلاویز دستی به سوراخ قرار داده‌می‌شود و با چرخاندن دسته آن، دنده‌های حلقوی قلاویز درون سوراخ چرخیده و مواد اضافی را پاک می‌کنند و رزوه را تشکیل‌می‌دهند. این ابزار قابلیت تنظیم عمق رزوه کاری را دارد و با توجه به نوع قلاویز و سایز سوراخ، می‌توان سوراخ‌های مختلفی را ایجاد کرد.
قلاویز‌دستی، که در دسته های سه تایی عرضه می‌شود شامل‌قلاویز پیش رو ، قلاویز میان رو و قلاویز پس رو است. از قلاویز پیش رو برای براده برداری، قلاویز میان رو برای ایجاد عمق شیار و قلاویز پس برو برای براده برداری نهایی استفاده می شود.
قلاویز ماشینی
این نوع از ابزار برای گسترش سوراخ‌های بزرگ در کارخانه‌ها و کارگاه‌های صنعتی استفاده می‌شود. سرهای قلاویز ماشینی معمولا بصورت تکی یا دوتایی و بصورت شیارهای مارپیچی است و دنباله های آن استوانه ای شکل است. این ابزار بر روی دستگاه‌های CNC و ماشین‌های تراشکاری نصب می‌شود و برای گسترش سوراخ‌های بزرگ با دقت بالا به کار می‌روند.
قلاویز مخروطی
این نوع از ابزار به صورت مخروطی طراحی شده‌است و برای گسترش سوراخ‌های مخروطی به کار می‌رود. این ابزار دارای دندانه‌هایی با فاصله نزدیک تر در قسمت انتهایی خود است که برای تمیز کردن سوراخ‌های کوچک و دقیق به کار می‌روند.
قلاویز Straight
این نوع از ابزار در اغلب موارد برای گسترش سوراخ‌های استوایی و یا به صورت عمودی استفاده می‌شود. این ابزار دارای دندانه‌های منظم و یکدستی است و برای افزایش دقت کار و صافی کاری بیشتر قابل تنظیم است.
قلاویز Expansion
این نوع از ابزار به صورت غیر مخروطی طراحی شده‌است و برای گسترش سوراخ‌های به صورت غیر مستقیم و یا برای تنظیم قطر داخلی قطعات استفاده می‌شود. این ابزار دارای چند قطعه تعویض پذیر بوده و به کمک یک کلید خاص قابل تنظیم هستند.
قلاویز Adjustable
این نوع از ابزار نیز به صورت غیر مخروطی طراحی‌شده و برای تنظیم قطر داخلی قطعات استفاده می‌شود. این ابزار دارای چندین تیغه برشی قابل تنظیم است که برای تنظیم قطر داخلی قطعات به کار می‌روند.
به طور کلی، انواع ابزار‌قلاویز بسته به نیاز و نوع قطعه کاری مورد استفاده قابل تغییر است و برای استفاده بهینه از این ابزارها باید به دقت به اعداد و اندازه‌های قطعه کاری توجه‌شود و ابزار مناسب با اندازه و نوع قطعه کاری انتخاب شود. همچنین، برای استفاده ایمن از این ابزارها باید دستورالعمل‌های ایمنی مربوط به آن‌ها را رعایت کرد و از تجهیزات ایمنی مناسبی مانند کلاه، عینک و دستکش استفاده کرد.
4- نحوه استفاده از قلاویز
برای استفاده از ابزار‌قلاویز، باید قطر سوراخ مورد نظر را دقیقاً تعیین کرد و سپس ابتدا با استفاده از ابزار برشی (مانند دریل)، سوراخ را با قطر نسبتاً کمتری برش داد و سپس با استفاده از ابزار قلاویز آن را به قطر دقیق و مورد نظر گسترش داد. در هنگام استفاده از این ابزار، باید به دقت دستورالعمل‌های ایمنی مربوط به آن را رعایت کرد و از تجهیزات ایمنی مناسب استفاده کرد.
برای استفاده بهینه از ابزار قلاویز باید به موارد زیر توجه کرد:
- برای کار با این ابزار باید از یک دستگاه نگهدارنده استفاده کرد تا ابزار به درستی محکم شود و جابجایی نکند.
- قبل از استفاده از ابزار قلاویز، باید مطمئن شویم که سر دندانه‌دار آن تیز و سالم است.
- برای استفاده از ابزار‌قلاویز، باید از روغن برای خنک کردن سوراخ و کاهش اصطکاک استفاده کرد.
- در هنگام استفاده از ابزار، باید به دقت دستورالعمل‌های ایمنی مربوط به آن را رعایت کرد و از تجهیزات ایمنی مناسبی مانند کلاه، عینک و دستکش استفاده کرد.
- برای جلوگیری از ایجاد خراش‌ها بر روی قطعات کاری، باید با دقت و به آرامی ابزار را حرکت داد.
- در صورتی که قطعه کاری گرم است، باید صبر کرد تا خنک شود تا جلوی ایجاد خطراتی همچون انقباض و تغییر شکل آن را بگیریم.
- در صورتی که قطعه کاری یا ابزار‌قلاویز خراب‌شده یا مشکل‌دار شد، باید آن را تعمیر کرد یا جایگزین کرد.
5- کاربردهای قلاویز
کاربردهای این ابزار عبارتند از:
- رزوه‌کاری: از‌قلاویز برای ایجاد رزوه در داخل سوراخ‌های قطعات فلزی و چوبی استفاده می‌شود. این کاربرد در صنایع مختلفی از جمله صنایع خودروسازی، هواپیماسازی، دریاسازی و صنایع نظامی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- دنده‌زنی: قلاویز برای ایجاد دنده در داخل سوراخ‌های قطعات فلزی به کار می‌رود. این کاربرد در صنایع مختلفی از جمله صنایع خودروسازی، هواپیماسازی و صنایع نظامی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- تمیزکاری، صاف‌کاری و تراشکاری: در بعضی موارد، قلاویز برای تمیز کردن و صاف کردن سطوح داخلی قطعات فلزی به کار می‌رود. همچنین، در صنایع تراشکاری، این ابزار برای تراشیدن و صاف‌کردن سطوح داخلی قطعات فلزی به کار می‌رود.
به طور کلی، ابزار‌قلاویز در صنایع مختلفی مانند صنایع خودروسازی، صنایع هوا و فضا، صنایع دریایی، صنایع نفت و گاز و صنایع پزشکی استفاده می‌شود. در همه این صنایع، این ابزار برای دقیق کردن سوراخ‌ها و همچنین ایجاد تناسب بین قطعات مختلف در انواع تجهیزات و قطعات مورد استفاده قرار می‌گیرد.
برای مطالعه مطالب مرتبط، به لینک های زیر مراجعه نمایید.